جشن چهارشنبه سوری به چهار روایت

ظهور آتیش بازی به چهار روایت:

۱.آتش بازی در شب چهار شنبه سوری در زمان ناصرالدین شاه و به وسیله ی فرانسوی ها در ایران رواج پیدا کرد. در ابتدا فقط برای سرگرمی شاه بود ولی بعدا مردم هم در این سرگرمی سهیم شدند و دستور نمایش آن در میدان توپ خانه صادر شد و مردم در آن جا به تماشای آتش بازی می ایستادند و کم کم به شکلی که امروزه اجرا می شود در آمد.

۲.منشأ و زمان پیدایش چهارشنبه سوری دقیقاً مشخص نیست. اما در ایران باستان، روز چهارشنبه آخر سال نحوست داشته است و برای رفع نحوست، آتش را كه مظهر فروغ ایزدی بوده است روشن می كردند و از روی آن می پریدند.

۳.از طرفی میگویند با ورود اسلام به ایران  این مراسم وارد کشور ایران شد. چون آتش در اسلام جزو مطهرات است و هرچیز ناپاكی كه در آتش بسوزد پاك و طاهر می شود.

4. و روایت آخرکه میگوید روشن كردن آتش به آيين زرتشتي برمي‌گردد اما دكتر نيك‌نام مي‌گويد: «چهارشنبه‌سوري رسم زرتشتي‌ها نيست. اصلاً زرتشتي‌ها هفته ندارند و شنبه و چهارشنبه ندارند تا جشن چهارشنبه‌سوري در كار باشد.»

  آداب چهارشنبه سوری

کوزه شکنی

ایرانیان در شب چهارشنبه سوری کوزه‌های سفالی کهنه را بالای بام خانه برده، به ‌زیر افکنده و آن‌ها را می‌شکستند و کوزه نویی را جایگزین می‌ساختند که این رسم اکنون نیز در برخی از مناطق ایران معمول است و بر این باورند که در طول سال بلاها و قضاهای بد در کوزه متراکم می‌گردد که با شکستن کوزه، آن بلاها دور خواهد شد.

 قاشق‌زنی

در این رسم دختران و پسران جوان، چادری بر سر و روی خود می‌کشند تا شناخته نشوند و به در خانهٔ دوستان و همسایگان خود می‌روند. صاحبخانه از صدای قاشق‌هایی که به کاسه‌ها می‌خورد به در خانه آمده و به کاسه‌های آنان آجیل چهارشنبه‌سوری، شیرینی، شکلات، نقل و پول می‌ریزد.

شال انداختن

جوانان چندین دستمال حریر و ابریشمی را به یکدیگر گره زده، از آن طنابی رنگین به بلندی سه متر می‌ساختند. آنگاه از راه پلکان خانه‌ها یا از روی دیوار، آنرا از روزنه دودکش وارد منزل می‌کردند و یک سر آن را خود در بالای بام در دست می‌گرفتند ، صاحبخانه در گوشه شال برای جوان هدیه می‌ریزد و آنگاه شال‌انداز شال را بالا می‌کشد.

اگر هدیه نان باشد آن نشانه نعمت است، اگر شیرینی باشد نشانه شیرین کامی و شادمانی، انار نشانه کسرت اولاد در آینده و گردو نشان طول عمر، بادام و فندق نشانه استقامت و بردباری در برابر دشواری‌ها، کشمش نشانه پرآبی و پربارانی سال نو و اگر سکه نقره باشد نشانه سپیدبختی است.

مراسم شب چهارشنبه ی آخر سال در استانهای مختلف به اشكال گوناگون

در بسياري از نقاط ايران، اعتقاد بر اين است كه بايد چهارشنبه‌سوري از خانه بيرون رفت و همراه بقيه مردم جشن گرفت و شاد و سرخوش بود تا سال جديد سالي شاد و پر از موفقيت باشد.

  1- استان آذربایجان شرقی

تبریزی ها در شب چهارشنبه سوری به روی هم آب یا گلاب می پاشند و آب پاشیدن را زندگی با سعادت می دادند. فرستادن خُنچه از منزل داماد به منزل عروس از دیگر مراسم باشکون این شب هست.

خريد چهارشنبه آخر سال ازجمله سنت‌هاي قديمي مردم تبريز در اين روز محسوب مي‌شود.

2- استان آذربایجان غربی

رفتن  به خانه  ی مسن ترین فرد فامیل و خوردن آجیل هفت نوع خوراكی از مراسم مردم این استان است.

انجیر، كشمش، خرما، توت خشك، فندق، بادام، گردو

3- استان اردبیل

مردم دسته جمعی به كنار رودخانه رفته و آتشی بر می افروزند و زنان ظرف هایشان را از آب رودخانه پر می  كنند و به خانه می آورند و آب آن را به دور و برخانه می پاشند كه با این كار، سال جدید، سالی سرشار از روشنی و زلالی و پاكی خواهد بود.

4- استان بوشهر

بوشهری ها با قایق از روی آب می گذرند و معتقدند با این كار نحسی این شب از بین می رود.

5- استان خراسان

مراسم كوزه شكستن در این شب رواج دارد. در كوزه های كهنه مقدار نمك به علامت شور بختی و مقداری ذغال به علامت سیاه بختی میریزند و یک نفر كوزه را از پشت بام به كوچه پرت می كند.

6- استان خوزستان

مراسم قاشق زنی انجام می گیرد و خوراكی یا آجیل شور و شیرین در ظرف قاشقزنان می ریزند.

7- استان فارس

در شیراز از آب استخر سعدیه بر سر و روی دختران می  ریزند و معتقدند بخت دختران بدین گونه باز میشود.. زنان نیز با ریختن این آب به روی خود، معتقدند كه مهرشان در دل شوهر بیشتر می شود. در این شب زنان برای برآورده شدن حاجاتشان زیر منبر مسجد جامع شهر دعا می خوانند و پس از دعا خواندن، حلوا و آش می پزند.

با توجه به ارادتي كه شيرازيان به حافظ دارند، در شب چهارشنبه سوري دور هم جمع شده و از ديوان حافظ فال مي‌گيرند.

9- استان كردستان

شال اندازی از مراسم این شب است كه جوانان بالای پشت بام خانه  ها و كنار درها و پنجره های همسایگان شال را آویزان می كنند. اهل خانه هدیه ای را به شال می بندند كه همانطور که توضیح دادیم هرهدیه نشان دهنده چیزی است.

11- استان گیلان

غروب شب چهارشنبه سوری، در پنج منطقه پوشال برنج را با فاصله كنار هم می چینند، سپس آنها را آتش می زنند و برای دفع چشم زخم، اسپند در آتش می ریزند و افراد هرخانواده از بزرگ به كوچك، سه مرتبه از روی آن می پرند.

در این شب خورشت«ترشه تره» می پزند و آن را با كته و دوغ می خورند.

در شب چهارشنبه‌سوري، اسپند و كندر و گلاب و شمع حتما بايد در خانه باشد و دخترانِ دم‌بخت را غروب چهارشنبه‌سوري با جارو مي‌زنند و از خانه بيرون مي‌اندازند به اين اميد كه تا سال بعد ازدواج كنند.

12- استان لرستان

هیزم را به هفت دسته تقسیم می كنند و با فاصله های معینی در یك ردیف می چینند و آتش می زنند .

13- استان مازندران

كشتی گرفتن و اسپند دودكردن و پختن انواع آشها از جمله آش هفت ترشی از مراسم این شب است.

مردم مازندران سرخي آتش را نشانه‌ي سلامت و گرمايش را زندگي بخش مي‌دانند.

14- استان مركزی

مردم برای آمرزش اموات مقداری خرما یا حلوا درست می كنند و خیرات میکنند و مردم برای آمرزش اموات خیرات دهنده، حمد و سوره ای میخوانند.