بانویی که در روز چهارشنبه سوری می آید

چهارشنبه خاتون

مردم گیل و دیلم به بانوی و همی زیبایی به نام «چهارشنبه خایین» اعتقاد دارند و می گویند این زن زیبا در داخل آب چاه ها زندگی می کند و از سرنوشت همه چیز و همه کس آگاه است. اگر کسی در نیمه شب «گول گوله چهارشنبه» (چهارشنبه سوری) نیت کند و به قصد باخبر شدن از سرگذشت خود سر و گردنش را وارد دهانه چاه کند و چندین بار چهارشنبه خاتون را به نام بخواند، خاتون از شخصی که او را خوانده می خواهد تا گیسویش را بگیرد و او را از چاه بیرون بکشد. اگر شخص پاک باشد و جرات بکند و به خواست او عمل نماید، آرزویش برآورده می شود، ولی اگر پاک نباشد و یا بترسد، چهارشنبه خاتون از چاه درآمده سیلی محکمی به او می زند و پنهان می شود. 
زنان برای دیدار چهارشنبه خاتون و حاجت خواهی از او در سپیده دم چهارشنبه پیشگاه در خانه و کوچه و راه گذر او را بی آن که با کسی سخنی بگویند، می روبند. باور دارند که خاتون با جامه سفید و کلامی دلنشین به دیدارشان می آید. همچنین برای پذیرایی از چهارشنبه خاتون، خانه ها را می روبند و از آلودگی و پلیدی پاک می کنند و در چهارگوشه خانه اسپند می سوزانند. خاتون به خانه های کثیف و آلوده نمی آید و اهل خانه را از نعمت و برکت دیدار خود بی بهره می سازد. چهارشنبه خاتون را با کوکوی هفت سبزی و یا هفت گونه سبزی و خوراک های دیگر که آنها را در ایوان خانه و سر چاه می گذارند، پذیرایی می کنند.