علائم ونشانه های بیش فعالی ودرمان درکودکان

(Attention-deficit hyperactivity disorder)

به صورت مخفف: ADHD

یک اختلال رفتاری رشدی است ، معمولاً کودک توانایی دقّت و تمرکز بر روی یک موضوع را نداشته، یادگیری در او کند است و کودک از فعّالیّت بدنی غیر معمول و بسیار بالا برخوردار است، شایعترین اختلال رفتاری در سنین کودکی و بلوغ است، و حدود ۳٪ تا ۵٪ کودکان قبل از هفت سالگی به آن مبتلا می‌شوند. این عارضه بیشتر در دوران ابتدایی مدرسه برای کودکان و در هنگام بلوغ رخ می‌دهد و با افزایش سن بسیاری از بیماران بهتر می‌شوند

علائم بیش فعالی

لطفا شیطنت را با بیش فعالی اشتباه نگیرید

 1-  کم توجهی ،یا کم دقتی

  2- بیش فعالیتی

    3- رفتارهایی که انگیزه آنی دارند و بدون فکر قبلی انجام داده می‌شوند

علائم بیش فعالی

مشگل آشکارا در گوش دادن ،،مشگل در پیروی از دستورات ،،بی نظمی ،،اجتناب از کارهای که به تفکر و تلاش ذهنی نیاز دارد ،،مشگل در ادامه دادن توجه و حفظ دقت در طی فعالیتها ،،گم کردن اسباب بازی ها و وسایل،،کودک غالبا با دستهایش بازی میکند و در جایش میلولد،،واکنش سریع به محرک های کوچک،،زیاد صحبت می کند،،مشگل در حفظ حالت نشسته ،،دویدن بیش از حد و بالا و پایین پریدن ،،ناتوانی در توجه به جزئیات ،،بی قراری و ناارامی،،اختلال در خواندن یا نوشتن  

اگرچه بزرگ کردن کودک بیش فعال کار ساده‌ای نیست اما باید به خاطر داشت که این بچه ها بد نیستند و غرض ندارند. کودکان مبتلا به بیش فعالی بدون درمان دارویی و یا رفتار درمانی نمی‌توانند رفتار خود را کنترل کنند

معمولا این کودکان با افزایش سن بهتر می شوند . البته بهبودی قبل از دوازده سالگی بعید است ولی بین سنین دوازده تا بیست سالگی اکثریت موارد مبتلا به این اختلال بهبود می یابند . در پانزده تا بیست درصد موارد علائم تا بزرگسالی باقی می ماند . افراد مبتلا به این اختلال در بزرگسالی علائم مربوط به پرتحرکی را ندارند بلکه بیشتر بی قراری دارند.

برای تشخیص بیش فعالی باید:

1-  کودک رفتار‌ها و علائم گفته شده را قبل از سن 7 سالگی نشان دهد.

2- این رفتارها در مقایسه با کودکان همسن و سال آنان شدیدتر باشد.

 3- علائم حداقل باید 6 ماه ادامه داشته باشند.

4-این علائم بر روی حداقل دو زمینه زندگی کودک مانند مدرسه، خانه،، پرستار کودک، دوستان و... تاثیر منفی داشته باشد . 

علائم نباید  : در اثر فشار روانی و استرس ایجاد شده باشد. کودکانی که طلاق، جدایی، بیماری، تغییر مدرسه یا تغییر ناگهانی در زندگی را تجربه می کنند ممکن است بی توجه یا فراموشکار شوند. برای تشخیص اختلال باید این عوامل در نظر گرفته شود. همچنین زمان شروع علائم درست بعد از این وقایع در تشخیص درست کمک کننده است

درمان

روش درمان این بیماری می تواند 1- روان درمانی 2- دارویی و یا 3- ترکیبی از اقدامات دارویی با اقدامات روان‌درمانی باشد

درمان‌های غیردارویی این بیماری عبارتند از رفتار درمانی، گفتار درمانی و درمان شناختی رفتاری، خانواده درمانی، مداخله در مدرسه، آموزش مهارتهای اجتماعی ، آموزش مدیریت والدین و نوروفیدبک است

به کودکتان محبت و مهربانی کنید

کودکان به اینکه به آنها توجه و محبت  شود و انها را تحسین کنند، نیاز دارند. این ابراز محبت می تواند هم به شکل بیان زبانی و هم به شکل لبخند، بغل کردن و نوازش محبت آمیز باشد.

 در روز وقتی را برای آشنایی و صحبت با کودکتان بگذارید.

 سعی کنید این مدت فقط شما پیش او باشید و کودکان دیگر یا افراد دیگر مزاحم شما نشوند. در این مدت سعی به درک و تمرکز برروی نقاط مثبت کودکتان کنید

اعتماد به نفس وعزت نفس ،کودک را افزایش دهید

راههای برای افزایش عزت نفس کودکتان بیابید. کودکانی که دچار بیش فعالی هستند، معمولا در کارهای هنری و رزمی بهتر عمل می کنند. سعی کنید آنها را در کلاسهایی که دوست دارند ثبت نام کنید. توجه داشته باشید که بیشتر از حد توان فرزندتان از او انتظار نداشته باشید ،،،،موقع حرف زدن با فرزندتان آرام و شمرده صحبت کنید و هنگام صحبت با وی ارتباط چشمی برقرار نمایید.

برنامه ریزی برای همه کارها

برنامه منظمی برای خواب، استراحت و غذا خوردن کودکان تنظیم کنید. کودکانی که دچار بیش فعالی هستند، به سختی می توانند خود را با تغییرات تطبیق دهند. اگر مجبورید تغییری ناگهانی در زندگی بدهید، حتما از قبل کودکتان را برای آن آماده کنید و درباره‌ ای تغییر از قبل به او اطلاع دهید ،،،از استراحت کافی کودکانتان مطمئن شوید، خستگی علائم بیش فعالی را بدتر می کند

از موقعیت های ناراحت کننده برای کودکتان تا آنجا که می توانید دوری کنید

 نشستن در سخنرانی های طولانی و یا خرید در فروشگاههای بزرگ و گیج کننده برای کودک، بعضی از انواع این موقعیت هاست

تنبیه

از تنبیه ها و دعواهای آرام، کوتاه و تاثیر گذار استفاده کنید. مانند قهری کوتاه مدت(البته اینقدر که کودک متوجه کارش بشود)

صبور باشید

 زمانیکه با کودکتان برخورد می کنید، حتی زمانیکه وی خارج از کنترل است، صبور باشید. صبر و آرامش شما می تواند به کودکتان هم در آرام شدن کمک کند

واقع بینی

در درمان کودک واقع بین باشید و انتظار درمان یک شبه را نداشته باشید. برای درمان کودکتان برنامه طولانی مدت بریزید

محیط را ساده و ساکت کنید.

در محیط شلوغ،کودک شما به راحتی تمرکزش را از دست می دهد و تحریک پذیر می شود به طور کلی سرو صدای خانه را کم کنید،، برای وی محیطی مربوط و مختص خودش بسازید و آنجارا به شکلی خاص و قابل تشخیص برای کودک سازماندهی کنید.

آموزش تماس چشمی به کودک: 

وجه مشترک این گونه کودکان این است که نمی توانند برای مدت طولانی به کسی که در حال صحبت است نگاه کنند.از این بازی استفاده کنید تا مهارت تماس چشمی را در کودک ایجاد کنید: بازی “نگاهتو برنگردون”، بدین ترتیب است که شما و کودکتان به چشمان یکدیگر خیره شوید.هر کس زودتر خسته شد و نگاهش را برگرداند بازنده است.زمان خیره شدن را ثبت کنید و هر بار که کودک بتواند نگاهش را بیشتر ثابت نگه دارد،او را تحسین کنید

استفاده از ساعت زنگ دار.

 برای افزایش مدت زمانی که کودک می تواند آرام بنشیند از این وسیله استفاده کنید.از کودک بخواهید بکوشد تا ساعت را شکست دهد. اگر می خواهد تکلیف مدرسه اش را در زمان کوتاهتری تمام کند،از او بخواهید یک هدف زمانی تعیین کند.برای نمونه: “این درس را در ظرف 5 دقیقه خواهم خواند” سپس به او بگویید ساعت را روی 5 دقیقه تنظیم و خودش را ملزم کند که 5 دقیقه بنشیند و آن درس را تمام کند.هر بار که موفق به انجام این کار شد،می تواند یک مرحله جلوتر برود و هدف بعدی اش را تعیین کند و بدین ترتیب،زمان درس خواندن و یا انجام تکالیفش را افزایش دهد.در هر مرحله او را تشویق نمایید

آموزش تسلط بر خود.

 به کودک بیاموزید که رفتارش را با گفتار شفاهی کنترل کند. وقتی او همراه شماست شروع به انجام کاری بکنید و مدام با خود با صدای بلند چنین حرف بزنید : ” باید حواسم به کاری که دارم می کنم جمع باشه.” به کودک بیاموزیده ابتدا با صدای بلند با خودش صحبت کند و سپس آرام و بی صدا. استفاده از گروهها مشاوره ای برای آموزشهای لازم در این زمینه میتواند راهگشا باشد

بیش فعالی می تواند زندگی را برای کودکان سخت کند، کودکانی که بیش فعالی دارند:

معمولا در مدرسه و کلاس با دیگر کودکان مشاجره و درگیری دارند

صدمات و اتفاقات دیگری نسبت به سایر کودکان برای آنها پیش می آید

عزت نفس پایینی دارند

مشکل با تعامل و برقراری ارتباط با همسالان و بزرگسالان

ریسک معتاد و یا الکلی شدن و یا سایر رفتارهای بزهکارانه در آنها بیشتر است

دلایل بیش فعالی

هرچند دلیل قطعی بیش فعالی هنوز ناشناخته است اما بعضی از عوامل موثر عبارتند از:

افرادیکه والدین یا برادران و خواهرانشان دچار بیش فعالی یا بیماری ها روانی دیگر هستند(رابطه خونی)

آلودگی های محیطی، مانند سرب که در همه جا یافت می شود

مادران معتاد، الکلی و یا سیگاری

مسمومیت جنین در دوران بارداری

نوزادهای نارس و زودرس

هرچند بیش فعالی باعث ابتلا به بیماریهای دیگر نمی شوند، اما کودکان بیش فعال بیشتر از سایر کودکان در خطر ابتلاء به مشکلات زیر هستند

ناتوانی در یادگیری

اضطراب

افسردگی

اختلال دو قطبی

سندرم تورت (تیک های عصبی و لکنت زبان)

دزدی، دعوا خراب کردن اموال دیگران(Conduct disorder)

) مخالفت و گستاخی با بزرگترهاOppositional defiant disorder)

کودکان دچار بیش فعالی در مدرسه

از مسئولین مدرسه در مورد برنامه هایی که آنها برای کمک به کودکان بیش فعال دارند، سوال کنید. این برنامه ها شامل، سنجش کودک، تنظیم برنامه درسی برای کودک دچار بیش فعالی، تغییر در ظاهر کلاس، تکنیک ها آموزشی مناسب کودکان بیش فعال و همکاری بین والدین و معلمان می شود،با معلمان کودکتان صحبت کنید و از کارهایی که آنها برای کمک به کودکتان در کلاس انجام می دهند، حمایت نمایید. مطمئن شوید که معلم، کودکتان را از نزدیک بررسی می کند و منعطف و صبور است،داشتن رایانه در کلاس هم می تواند به کودک کمک کند، چراکه کودکانی بیش فعال ممکن است در نوشتن با دست مشکل داشته باشند.

داروهای درمان بیش فعالی

قبلا توضیح دادیم که تجویز دارو باید زیر نظر پزشک باشد و نام این داروها را فقط برای اطلاعات عمومی شما بیان می کنیم، این داروها به دوسته محرک و غیر محرک تقسیم می شود

داروهای محرک: آدرال و آدرال ایکس آر،،،،کنسترا،،،،

دکسدرین (Dexedrine)

فوکالی و فوکالین ایکس آر (Focalin )

Metadate CD and Metadate ER

متیلین و متیلین ای آر

ریتالین، ریتالین اس آر و ریتالین ال ای

ویوانسه

کوییلیوانت ایکس آر

داروهای غیرمحرک:  استراترا   ،،،اینتونیو،،  کاپ وای

«««توجه داشته باشید که این قسمت فقط برای اطلاعات عمومی بوده و استفاده این داروها بدون تجویز پزشک خطرناک است»»»

غذاهای مفید 

اسیدهای چرب امگا - 3، امگا -6 و آراشیدونیک اسید

برخی از اسیدهای چرب که در بدن ساخته نمی‌شوند، ولی در حفظ سلامت انسان نقش حیاتی به عهده دارند، اسیدهای چرب ضروری نامیده می‌شوند. اسیدهای چرب ضروری عبارتند از: اسیدهای چرب امگا - 3، امگا -6 و آراشیدونیک اسید

مغز انسان حدود 6 درصد چربی دارد که اسیدهای چرب امگا - 3 سهم بیشتری را به خود اختصاص داده است. یکی از نقش‌های مهم اسیدهای چرب ضروری، ارتباط و انتقال بین سلول‌های مغز است. اسید چرب امگا - 3 که برای رشد و عملکرد مغز ضروری است ممکن است رفتار، حافظه و کمبودهای رفتاری و شخصیتی را بهبود بخشد

یافته‌های مطالعات نشان داده است کودکان مبتلا به بیش فعالی دارای سطح پایین‌تری از اسیدهای چرب ضروری هستند که در نتیجه مشکلاتی در یادگیری، رفتار، خواب و عملکرد ایمنی آنان ایجاد می‌کند؛ به طوری که در پسران 6 تا 12 سال که دارای سطح پایین اسیدهای چرب امگا -3 بودند، مشکلات کم خوابی بیشتری دیده شده است

کنجد، تخم کدو تنبل و تخم گل آفتابگردان، منابع خوب اسیدهای چرب امگا 6 هستند.  ثابت شده است که بیش‌فعالی با افزایش مصرف اسیدهای چرب ضروری بهبود می‌یابد

ماهی تن، قزل‌آلا، ساردین و ماهی کولی و نیز تخم کتان همگی تأمین‌کننده اسیدهای چرب امگا- 3 هستند. مصرف دو عدد ماهی در هفته برای این کودکان توصیه می‌شود

کلسیم

کمبود کلسیم ممکن است بیش فعالی را به وجود آورد. بنابراین می‌توان با تنظیم یک برنامه غذایی مناسب حاوی کلسیم نظیر شیر، پنیر، ماست، نان، بستنی، سبزیجات برگ سبز مانند کلم، برگ‌های سبز شلغم، یا مکمل‌های کلسیم، این کمبود را بر طرف کرد

 منیزیم

نتایج برخی از بررسی‌ها نشان داده‌اند که کمبود منیزیم در کودکان بیش فعال وجود دارد، به طوری که با دریافت منیزیم بیش فعالی در آنان به میزان قابل توجهی کاهش یافته است منابع غذایی منیزیم عبارتند از: مغزها، حبوبات، غلات آسیاب نشده و نیز سبزیجات برگ تیره و شیر

روی

کمبود روی در کودکان مشکلاتی از قبیل خشونت، کج خلقی، گریه‌های زیاد، بیزاری و نفرت و ناتوانی در تمرکز را ایجاد می‌کند

گوشت، ماکیان، شیر و محصولات لبنی 80 درصد کل میزان روی مواد غذایی را تشکیل می‌دهند. جگر، پنیر، غلات کامل، لوبیاهای خشک، مغزها و محصولات سویا نیز منابع نسبتاً خوب روی هستند

ویتامین‌های گروه  B

کمبود ویتامین‌های گروه B در کودکان بیش فعال شایع است. نتایج یک مطالعه روی 27 کودک مبتلا به بیش فعالی نشان داد که مصرف روزانه 200 تا 300 گرم فسفاتیدیل سرین به مدت 2 ماه منجر به بهبودی قابل توجهی (92 درصد) در ظرفیت یادگیری و رفتاری آنان شده است

افزایش مصرف آب

آلرژی‌های غذایی

آلرژی‌های غذایی می‌ توانند باعث بروز نشانه‌هایی از بیش فعالی شوند برای مثال:شكر،شكلات،‌تخم مرغ،گندم ،‌ رنگ‌ها، طعم دهنده‌ها، ‌افزودنی‌ها و ذرت. (در حال حاضر حذف این مواد از برنامه غذایی كودكان آسان نیست زیرا به راحتی در دسترس كودكان است.)اگر این مواد غذایی را تا 2 هفته حذف كنیم بعد از 2 هفته هر 2روز در میان می‌ توانیم به غذای كودك هر كدام را اضافه كنیم. به‌وسیله حذف كردن این مواد از برنامه غذایی و بازگرداندن آن بعد از مدتی می‌ توانید تشخیص دهید كه آیا كودكان نشانه‌هایی از بیش فعالی دارند یا خیر ؟

حذف یا كاهش آلرژن‌های غذایی مثل: بادام زمینی، تخم مرغ، شكلات، پنیر، شكر، گندم، ‌سویا، گیلاس، آلبالو، توت فرنگی،كشمش، ‌نوشابه‌ها، هلو، آلو، پرتقال، بیسكویت، سیب، توت، گوجه فرنگی، خیار، آدامس، سس، آبلیمو، كنسروها، مربا، ترشی، كمپوت‌ها، قهوه و چای

حذف یا كاهش افزودنی‌های خوراكی و رنگ‌های مصنوعی مثل : بادام بو داده ، ادویه‌های معطر ، آبنبات‌ها، كیك‌ها، دسرها، غلات صبحانه و نوشابه‌ها

  حذف غذاهای سرخ شده

 محدودیت مصرف فرآورده‌های لبنی

حذف كاكائو، شكلات‌های حاوی قهوه ونسكافه،‌ نوشابه‌های رنگی، چیپس و پفك

(شنیدن تجربیات شخصی شما مادران مارا درادامه کاریاری خواهد داد)