روز ملی زن

اسفندگان (اسفند به معنای فروتنی مقدس و مهر پاک می باشد) جشن مزدگیران یا روز زن، یکی از جشن‌های باستانی ایرانی است که در روز ۵ اسفند (اسپند) باستانی برابر با 29 اسفند در تقویم جلالی بر‌گزار می‌شود. ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه آورده‌است که ایرانیان باستان روز پنجم اسفند (اسپند) را روز بزرگداشت زن و زمین می‌دانستند.[۱] اگرچه منابع کهن از جمله ابوریحان این جشن را در روز پنجم اسفند (اسپند) ذکر کرده‌اند. ولی با توجه به تغییر ساختار تقویم ایرانی در زمان خیام که پس از ابوریحان می‌زیست، و سی و یک روزه شدن شش ماه نخست سال در گاهشماری ایرانی، تاریخ ذکر شده در منابع کهن را باید به روز رسانی کرد. امروز زرتشتیان ایران و انجمن ها و بنیادها آنرا در روز اسفند (سپندارمزد - پنجمین روز) از ماه اسفند یا اسپند (سپندارمزد) برابر با بیست و نهم بهمن در گاهشماری خورشیدی امروزین یا در نزدیک ترین روز به آن بر‌گزار می‌کنند.

در این روز مردان به همسر خود هدیه می‌دادند. مردان زنان خانواده را بر تخت شاهی می‌نشاندند و از آنان اطاعت می‌کردند و به آنان هدیه می‌دادند. این یک یادآوری برای مردان بود تا مادران و همسر خود را گرامی بدارند و چون یاد این جشن تا مدت‌ها ادامه داشت و بسیار باشکوه بر‌گزار می‌شد همواره این آزرم و احترام به زن برای مردان گوشزد می‌گردید. دکتر محمد نجاری در سخنرانی خود با عنوان " سوگ و سورنامه،جستاری در آداب و رسوم مردم همدان" با استناد به " ابوریحان" و " گردیزی" می گوید:((جشن زنانه ی «مردگیران» یا «مژدگیران» که اختصاص به طبقه نسوان داشته است در روز پنجم ماه اسفند برگزار می شده است. بنا به گفته ی ابوریحان اسفندارمذ ایزد موکل بر زمین و ایزد حامی و نگاهبان زنان شوهر دوست و پارسا و درستکار بوده و به همین مناسبت این روز، عید زنان، تلقی می گشته است و مردم به جهت گرامیداشت زنان، به ایشان هدیه می دادند و بخشش می کردند. گردیزی در «زین الاخبار» آورده است» .... از این جهت جشن را مردگیران می گفتند که زنان به اختیار خویش و با آزادی، شوی و مرد زندگی خود را برمی گزیدند....».)) سپندارمزد نگهبان زمین است و از آنجا که زمین مانند زنان در زندگی انسان نقش باروری و باردهی دارد جشن اسفندگان (اسپندگان) برای گرامیداشت زنان نیکوکار بر‌گزار می‌گردد. ایرانیان از دیر باز این روز را روز زن و روز مادر می‌نامیدند.