یکی از مراسم بسیار جالب در آذربایجان مخصوصا در منطقه ارومیه جشن انگور میباشد. اين جشن در ميان مسلمانان به ' شانادر ' و در ميان مسيحيان به ' اوشانا ' معروف است .قدمت این جشن که به چند هزار سال قبل برمیگردد یکی از نمادی ترین وشکر گذارترین مراسم در برابر خالق هستی میباشد . این مراسم باشکوه توام با رقص وآوازهای آذربایجانی وقوشماجاهای محلی وبایاتیها همراه است.
نحوه اجرای جشن:
این جشن معمولاً در اواخر شهریورماه که انگورها کاملاً میرسند برگزار می شود و آئینها ، سنتها و رسم و رسوم مخصوص خودش را دارد که سالهای سال قدمت تاریخی برای خود رقم زده است.
بدین صورت که از سحرگاهان روز جشن هزاران زن ومرد وکوچک وبزرگ در ساحل نیلگون دریاچه ارومیه ودر میا ن باغهای انگور وسیع وپربرکت این شهر دسته دسته برای برگزاری این مراسم کنار هم واطراف سبد های انگور خود اجتماع میکردند.
در ارومیه جشن شانیدر( شانادر یا شانیدر برگرفته از دو کلمه «شان» (به معنی انگور) و «در» (به معنی چیدن) می باشد.اغلب در روستاهای :گرد آباد،دیگاله ، و رسیمان آباد . قوشچی . جمال آباد . گولان و ... برگزار می شد و مردم منطقه در این نقاط جشن انگور را با آئین و رسوم مخصوص خود برگزار می نمودند.
در ایام قدیم مردمان ارومیه با توجه به پایبند بودن به رسم و رسوم و آداب کهن و دیرین نیاکان خود تا چندین روز قبل از برگزاری مراسم عید انگور از خوردن انگور اجتناب می کردند وبا این کار احترام و ارزش گذاشتن به نعمات الهی و آداب رسوم گذشتگان خود را به نمایش می گذاشتند
در داخل میدانهای وسیع مخصوص (تالوارها) مردان ، زنان ، پسران و دختران و کودکان جمع می شدند و منتظر ائلباشی می شدند.لحظاتی بعد ائل باشی همراه دختر و پسر خردسالی با لباس محلی که هرکدام با یک سبد کوچک انگور در کناره های او حرکت می کردند با گامهای شمرده و آرام با لباس مخصوص وارد میدان (تالوار) می شدند.ابتدا سخنان خود را با دعا و نیایش به نعمات خالق هستی شروع می کردند که همان دعای ویژه جشن انگور بود.پس از اجرای دعا توسط خانلار خانی و مردم، دو نفر نوجوان با لباس محلی (یک دختربچه و یک پسربچه) با سبدهای کوچک انگورکه از همه نوع انگور در داخل آن سبد قرار می دادند به عنوان تبرک از مردم پذیرائی نموده و بین آنها تقسیم می کردند. هرکدام از خانمها هم نیت می کردند تا آرزوئی که در دل داشتند به آن برسند.مثلاً دخترهای دم بخت ازدواج بکنند ، خانمها صاحب فرزندی شوند و یا شوهر ویا فرزند مریضشان به سلامتی برسند و حتی بعضی ها برای همین روز قربانی هم نذر می کردند.در این روز مردم از خدا می خواستند که تاکستانهای و محصولات کشاورزی آنان را از بلایای آسمانی چون تگرگ ، طوفان ، سیل و... محفوظ نگاه داشته و به آنها برکت عطا نماید. بعد مردان پهلوان منطقه مراسم کشتی محلی را اجرا می نمودند ، آنگاه بعد از اجرای کامل این مراسم سازودهل در میدان(تالوار)به نواختن می پرداخت و مردم دست به دست صفی طولانی درست می کردند (به نشانه اتحاد) و رقص دسته جمعی(یاللی) انجام می داده و با این کار یک دسته گی و اتحاد خود را نشان می دادند.
سرودهای جشن انگور:
در این روز سرود های مخصوصی خوانده میشود که بی مناسبت با جشن نیست در روستاها و در هرمنطقه اشخاص مشخص معینی (آشیق های مشهور)می بایست این سرودها را اجرا میکردند که این افراد گاهی اوقات با دعوت اهالی آن منطقه فاصله زیادی را میپیمودند تا در این روز خود را برای خواندن سرودهای جشن انگوربرسانند. این سرود ها در وضع مذهبی نبوده وبیشتر جهت دارا بودن جنبه های شادی ونشاط ادا میشدند واکثراً در هر منطقه گروههای باسابقه وقدیمی (گروههای موسیقی سورنا،بالابان وقاوال همراه با آشیق)این سرودهارا می خواندند ومردم هم به رقص وپایکوبی میپرداختند .در واقع این جشن به نوعی تخلیه غم واندوه وجمع آوری شادی ونشاط در بین مردم آذربایجان بود
آيين' دوشاب پزان' و 'جشن انگور ' به اضافه آيين 'نمك گيري از آب درياچه اروميه' كه از صدها سال پيش به صورت سنتي اجرا مي شود، در سومين همايش شوراي عالي سياست‌گذاري ميراث فرهنگي به نام آذربايجان غربي ثبت شد.
جشن انگور مسیحیان در كليساها و همراه با عشاي رباني برگزار مي شود.
در اين جشن كشيش پس از تقديس يك خوشه انگور سفيد دانه ها آن را در دهان حاضرين مي گذارد و بدين ترتيب خوردن انگور براي پيروان مسيحيت آزاد مي شود.
به اعتقاد مسيحيان خوردن انگور قبل از آنكه به طور كامل رسيده باشد، اسراف محسوب شده و مسيحيان بايد از آن احتراز كنند.
*****
اوزوم بایرامینی اوغورلاماق اودلار و اوزوم یور دوندا
( شکرانه جشن انگوردر سرزمین آتش وانگور)
...........................................................
گونش ایله ایلیشگی سالان دنیزی
دنیزدن جان آلان بولود لاری
بولودلاردان توره ین یاغیشلاری
یاغیشلارلا ایلیشگی سالان تور پاقلاری
وتور پاقلاردان جان آلان گوی گوه رنتینی
بوتون داغدا ، چولده کی یئمیشلری- اوزوملری ......................قوریان
اکینچی تانریسی...................................................................بیزیم یاردیمجیمیز اولسون
اوغورلاییریق ، اکینچی تانریسینی ، گویون تانریسی آنونو – یئرین تانریسی بئلی
گونشین – اودلارین تانریسینی ، سویون توپراقین تانریسینی ، اوزوملری میزی سئل دن ، یئل دن قوریان
ساغا ( ساغلیق ) تانریسینی
ودرین دره ییه سی آ آنی – ائل باشچا سی پا تئسیلری
اوغورلو اولسون بوتون بایراملاریمیز – اوزه لیک له اوزوم بایرامی ، شانی در بایرامی و شانلیق بایرامی میز
بیرلیکده ، اللریمیزی گویه قالدیریپ و بیرلیکده اوغورلاییریق بویله گونلری و بویله بایراملاری ساغلیق ائلیمیزین تحفه سی
باش اوجا یاشاماق یوردوموزون شرفی و بیرلیک ، گچمش یمیزین اسکی کورپوسو
گله جه کیمیزین قایداسی و ایلقاری اولسون .
قوتلو اولسون بویله بایراملار – بویله گونلر و بویله شانلیق ، قایدالاری بوتون ائل اوبامیزا –
یور دوموزا و بوتون شرفلی یاشیان تورک اولکه لریمیزه
قوتلو اولسون ، قوتلو اولسون ... و قوتلو اولسون
یاشاسین تورک ائللری.
آختاران و چیخالدان: حسین ذوالفقاری قوشچی
.................................................................................................................................
بزرگ می داریم :
الهه کشاورزی (اکینچی تانریسی)را
– الهه آسمانها (آنونو) را
– الهه زمین (بئلی را )
– الهه خورشید (گیناش تانریسی) را
– الهه آب و آتش و باد و خاک را
– و بزرگ می داریم الهه سلامتی (ساغا تانریسی) را
که انگورها و میوه هایمان را از بلایای سیل و طوفان و تمامی بلاهای دیگر طبیعی محافظت می نماید.
بزرگ می داریم مسئول دره های عمیق ( آآنی ) را
و بزرگ خاندان ایل (ائل باشچاسی پاتئسیلری) را
مبارک باشد تمامی عیدهایمان مخصوصا عید انگور چینی –عید شانی در و عید شادی .
با هم دیگر دستهایمان را به آسمان بلند کرده و میمنت همچنین روزها و جشنهایی به در گاه الهه هستی و برکت شکر گذاری می نماییم .
سلامتی تحفه ایل و تبارمان و سربلند زندگی کردن شرف دیارمان و اتحاد پل قانون و پیمان قدیمی گذشته مان برای آینده گان باشد. و این قانون و پیمان برای تمامی مردم ایران باستان و ترکهایی که با شرف مقدس در این سرزمین سربلند زندگی کرده اند .مبارک باشد ، مبارک باشد ، مبارک باشد.
.................................................................................................................................
محقق و پژوهشگر:حسین ذوالفقاری قوشچی
مجتمع گردشگری باری
وبلاگ : http://bari1392.blogfa.com